HALO LEI HODI GASTA OSAN LA HAREE POVU NIA TERUS

 

HALO LEI HODI GASTA OSAN

LA HAREE POVU NIA TERUS

 

imajen kopia google, Tikus berdasi

Aranka ho muzika, husi Timor oan nian ida hateten nune’e: “Ekonomia sei toos hanesan fatuk, inflasaun mosu sulin hanesan bee, fakar osan ba dezenvolvimentu, sulin ba mai, tama asu bolsu, supermie falun ida, dehan han la bosu, hakarak han barak, para bosu lalais”,https://youtu.be/225THD9-DjY (KLAMAR_Korupsaun).

Iha rejime Demokrasia, lei nu’udar Maromak ne’ebé sidadaun hotu-hotu obrigatoriamente respeitu, hakruk, la’o tuir eh halo tuir, la’os de’it ema hotu hanesan iha Maromak nia oin maibe ema hotu-hotu mós hanesan iha lei nia oin, tantu kiik, boot, avo, metan, mutin, riku, kiak, nst…la iha diferensa iha lei nia oin.

Se mak halo lei ?  Resposta mak ne’e ema. Tanba sa halo lei?  tuir ha'u hanoin, halo lei atu regula, orienta ema tuir dalan loos  no moris iha prosperu, paz no estabilidade nian laran. Maibe ha’u impresta Bob Marley nia liafuan ida dehan nune’e: Ema bulak mak halo lei, ita buka paz no estabilidade, ita sei la hetan. Liafuan seluk atu hateten katak ema kanten, nauk ten, mafia ten, rakus ten mak halo lei,  ita povu buka igualidade, prosperu no ema hotu-hotu hanesan iha lei nia oin, sei la haten no nunka atu hetan.

Ita hotu-hotu nia observasaun, tinan hirak ba kotuk no to’o agora, nai no lou sira halo lei, ita  nunka hatene, so ita povu rona de’it mak lei inan no lei oan maibe atu dehan saida no regula saida uza oinsa, ita povu nunka hatene, wainhira ita halo buat ruma, mak ema mai dehan, ita kontra lei ida ne’e, husi artigu ida ne’e no alina ida ne’e, ita los maibe dalaruma sai sala  tanba lahatene lei. Maibe nai no lou sira mak halo buat ruma, ema seluk mai dehan kontra lei ida ne’e, artigu ida ne’e no alina ida ne’e, sira mos  dehan halo ida ne’e, tanba tuir lei ida ne’e, tuir artigu ida ne’e no alina ida ne’e, sala maibe dalaruma sai los, tanba  halo lei no hatene lei.

Tanba ne’e nai no lou sira maioria halo lei fó benefisiu ba sira-nia an de’it, povu ne’e ignora tiha no  halo lei nunka haree ba povu nia terus, susar no halerik sira iha baze no area rural sira. Hau impresta muzika Timor oan nian ida dehan nune’e: ibun temi halakon korupsaun maibe sira mak koruptor, https://youtu.be/LhPKjDcorH8, liafuan seluk husi ida ne’e, mak korupsaun ne’e la’os de’it ilegal mak eziste maibe legal mós iha, pior liu legal mak buras liu.

Lei sira ne’ebé nai no lou sira kontenti los halo no promulga mak hanesan lei Pensão Mensal Vitalícia dos Deputados e Outras Regalias, ema lubun oan mak goja, https://www.laohamutuk.org/econ/pension/Law12007PensVitalPNPt.pdf  /  http://jsmp.tl/wp-content/uploads/2013/07/Projeitu-Lei-Pensaun-VItalisia-24_05_16-3.pdf, lei ajudas de custo por deslocaçoões serviço ao estrangeiro https://mj.gov.tl/jornal/lawsTL/RDTL-Law/RDTL-Decree-Laws-P/Decree-Law-2008-23.pdf, lei ida ne’e fo autorizasaun ba nai no lou sira vijita rai liu halo buat hotu uza osan estadu nian hahu husi la’o,han hemu, toba, nst… tuir kustu moris nasaun ne’ebé sira vijita. la’os de’it viajen ba rai liur maibe iha rai laran mos, lei autoriza sira halo hanesan ho sira ba rai  liur, karik toba, xefe hetan $60 no membru sira $30, karik la toba,  xefe $40 no membru sira $20,  kada ema ida,  https://www.mj.gov.tl/jornal/public/docs/2010/traducao/Traducao_DL_Regime_dos_suplementos_Remuneratorios_da_Administracao_Publica.pdf, Lei ida tuir mai ne’e, so halo povu kiik terus aumenta tanba lei autoriza oho povu nia animal sira hanesan  karau, bibi, fahi,  asu, manu iha dalan publiku, kokonrda lei ne’e maibe teki sosializasaun uluk hafoin halo lei ida ne’e https://www.mj.gov.tl/jornal/?q=node/1341, lei barak loos ne’ebé fo benefisiu ba nai no lou sira duke ba povu.

Tanba haree ba realidade nai no lou sira simu kareta estadu nian ida-ida, balun pozisaun rua nune’e kareta mos rua, aumenta salariu ne’ebé kobre ema nain tolu ka hat nian pozisaun, balun simu motor, aumenta salariu ne’ebé kobre ema nain rua ka tolu nian, aumenta osan han, pulsa telemovel, pulsa eletrisidade, nst…

Povu kiik mate ho salariu $115/20, https://pt.countryeconomy.com/mercado-laboral/salario-minimonacional/timor leste maibe nai no lou sira nia salariu mak US$ 2.500, haree link ne’e https://www.mj.gov.tl/jornal/?q=node/852 / https://www.cfp.gov.tl/wp content/uploads/2018/08/Regime-Geral-das Carreiras.pdf. 

Ho ida ne’e, ha’u impresta muzika Timor oan ida nian dehan  nune’e: ko’alia ami sala, nonok ami terus, boot mak halo aat estadu hadi’a, kiik mak halo aat tau lista mean hanesan ema at,(Vokal Tino), https://youtu.be/YLBS5CoV4vk.

Agora dadaun povu halerik ba bee mós, eletrisidade, Estrada, saude, edukasaun, ekonomia maibe kuitadu nai no lou sira ignora, halo politika rebo-rebo ho liafuan as maibe implementasaun la iha, povu konfuzaun ho matenek ne’ebé nai no lou sira iha. Salariu boot, servisu rezultadu la iha, tun vijita povu estadu selu tan, povu fo han tan maibe la iha mudansa ne’ebé serteza no duradoura iha povu leet, ida ne’e hatudu katak tun buka osan estadu nian no buka hahan no tais povu nian.

Tanba ne’e imi rasik halo konkluzaun, akompaña ho  Timor oan nian muzika hirak tui mai ne’e: 

1.https://youtu.be/YLBS5CoV4vk, (moris kiak iha ha'u rai)

2.https://youtu.be/QRwO62uZLOA, (moe ne'e iha ne'ebe)

3. https://youtu.be/225THD9-DjY, (Korupsaun)

4.https://youtu.be/cpL67ub2QKM.  ( se mak ukun rai ne'e, liu rai ka la'o rai)