Jumat, 18 Oktober 2019

Hadomi La'os ho Liafuan

Hadomi la'os ho liafuan maibe liu husi hahalok ne'ebé loos 
 
Naturalmente Ema hotu-hotu iha Domin, husi domin mak ema halo relasaun ba malu hodi moris hamutuk sai família, grupu no sosiedade, entre ema hotu-hotu ne'ebé iha sosiedade laran ka mundu hatene hadomi la'os ema hotu-hotu. iha balun Hadomi ho liafuan de'it pratikamente la iha, balun hadomi ho pratikamente maibe sei konta tuir sa mak halo ona ne'e ba ema seluk ka sura buat ne'ebé nia halo ba ema seluk, balun iha oin dehan hadomi maibe iha kotuk kontrariu ka la hadomi, balun obrigatoriamente hadomi, balun hadomi ho fuan,laran, hahalok, paratikamente ne'ebé di'ak, nst...meiu barak hodi hadomi maibe tuir ida-idak nia maneira atu hadomi ho domin ne'ebé iha.
Hadomi la'os ho ideia ka hanoin de'it presiza asaun konkretu ka hatudu hahalok konkretu ida hodi justifika hadomi ne'ebé iha, wainhira dehan hadomi maibe iha hanoin ka sei ideia de'it ema la bele justifika no la bele hatene katak ida ne'e mak hadomi. iha Biblia hakerek dala uluk hosi joão hateten nu'une:
Anak-anakku, marilah kita mengasihi bukan denggan perkataan atau dengan lidah, tetapi dengan perbuatan dan dalam kebenaran, ( 1 joão 3:18 ).
la'os husi ita-nia ibun hodi hateten hadomi no la'os mós iha fuan laran mak dehan hadomi, la'os mós uza ita-nia nanal hodi hateten hadomi maibe hadomi tenki ho hahalok ne'ebé loos, hadomi nu'udar umanidade, hadomi ho asaun ne'ebé loos hodi nu'une bele hatene no senti hadomi ne'e.
Ita presiza hadomi ita-nia aktividade hotu-hotu ne'ebé ita halo iha moris tantu servisu iha kantor, negosiante, vendedor, traballadór, estudante, Professor, agrikultór, peskadór, kondutór, nst... ita tenki hadomi knar ne'ebé ita iha, la bele hadomi nia rejultadu de'it maibe importante mak hadomi nia prosessu hosi aktividade ne'ebé ita halo hodi nu'une fó  rejultadu di'ak liu tan. ema barak moris di'ak tanba sira uza tempu no oportunidade ne'ebé iha hodi hadomi sira-nia aktividade hotu-hotu. Iha Biblia Surat Paulos bodik ba sarani sira iha Galatia hateten nu'une:
Demikianlah tinggal ketiga hal ini, yaitu Iman, pengharapan dan kasik, dan yang paling besar di antaranya ialah kasih,( 1 korentus 13:13 ).
Iha ita-nia moris no iha ita-nia aktividade hotu-hotu buat ne'ebé importante mak ita tenki iha fiar, esperansa no Domin entre tolu ne'e valor bo'ot liu mak Domin. kuandu fiar, esperansa no Domin mak ema la iha ita-nia moris relasaun ba malu la'os hanesan animal rasional maibe animal irasional no  ita la bele halo aktividade hotu-hotu ho sussesu no moris atu ba ne'ebé ita la hatene, ita la fiar an hodi halo aktividade hotu-hotu ne'ebé iha, esperansa moris nian la iha, buat hotu-hotu ne'ebé ita halo folin laek, rejultadu zero ka buat ne'ebé ita halo atu halo saida, atu ba ne'ebé no kona-ba saida ? ezempu ita iha esperansa ida katak sai ema matenek maibe ita la fiar manorin, la fiar an, la fiar kolega sira ne'ebé fahe koñesimentu mai ita no ita la iha hadomi atu estuda, lakon Domin no vontade atu estuda oinsa ita atinji esperansa ida katak sai ema matenek, entaun presiza valor tolu ne'e la'o hamutuk hodi nu'une ita bele halo aktividade hotu-hotu ho sussesu, ezemplu iha esperansa ida katak sai ema matenek presiza iha fiar an hodi esforsu estuda, fiar manorin sira, fiar ema seluk ne'ebé fahe konesimentu mai ita, Presiza Domin ne'ebé bo'ot hodi hadomi estuda,nst... husi volor tolu ne'e ita bele atinji esperansa ne'ebé iha.
ema hotu-hotu Hakarak moris hakmatek, la iha terus, la iha susar, Harmonia, estabilidade, paz iha mundu dahuluk ema tenki iha Domin hahùn hosi individu relasaun ho individu seluk, forma família, grupu, sosiedade, nasaun ikus ba mundu, domin de'it la sufisiénte presiza hatudu hahalok ne'ebé loos iha vida individu nian, kuandu individu hotu-hotu  la iha Domin ikus la hadomi ona individu seluk realmente mundu sei iha problema barak, la iha paz no estabilidade, iha Biblia surat paulus bodik ba sarani sira iha Galatia hateten nu'une:
Karena itu, selagi masih ada kesempatan bagi kita, marilah kita berbuat baik kepada semua orang, tetapi terutama kawan-kawan kita seiman, ( Galatia 6:10 ).
Naturalmente ema moris ne'e dala ida tanba mate mak rohan ba moris iha mundu ho ida ne'e mak uza moris ne'e halo buat ne'ebé di'ak ba ema hotu-hotu nia di'ak kuandu mate buat hotu-hotu la iha ona só hela de'it memoria. wainhira iha oportunidade dada iis ka sei moris iha mundu ida ne'e di'ak liu hadomi ema seluk ho hahalok ne'ebé di'ak, liu-liu iha familia ida-idak nian. Halo di'ak ba ema seluk la hola ho osan mean no osan  mutin só presiza de'it ita-nia domin ita-nia vontade, ita-nia hadomi hodi nu'une hametin liu tan relasaun nu'udar umanidade iha mundu, realmente difisil sai ema ne'ebé di'ak, mezmu difisil maibe nafatin halo no hatudu hahalok ne'ebé di'ak ba maun, alin,  família, kolega eskola, kolega servisu, no ba ema hotu-hotu ne'ebé iha ita-nia sorin-sorin. Dala barak ita halo di'ak ba ema seluk maibe ita simu resposta ho hahalok ne'ebé la di'ak, ema ne'ebé ita halo hahalok di'ak no ajuda dala ruma bosok ita, ema ne'ebé ita ajuda dala ruma nia halo ita laran moras, ema ne'ebé presiza osan ita ajuda  ikus bosok fali ita, dala ruma ita fó oportunidade hodi servisu maine nia mak estraga ita iha servisu fatin, nst...iha ita-nia moris sempre hasoru ema bosok, nega ita, laran moras ba ita, konta ita, nst...maibe keta laran moras ita halo di'ak ba ema seluk mezmu ema ne'e la fó resposta ne'ebé di'ak maibe iha ema seluk sei halo mai ita di'ak liu tan buat ne'e ita halo ba ema seluk, liu husi ema ne'ebé ita koiñese no balun ita la koiñese. iha Biblia hakerek dala uluk husi Petrus hateten nu'une:
Sebab lebih baik menderita karena berbuat baik, jika hal itu dikehendaki  allah, dari pada menderita karena berbuat jahat, ( 1 Petrus 3: 17 ).
iha ita-nia moris halo buat ne'ebé di'ak ba ema seluk nia di'ak halo de'it, iha valor ne'ebé boot liu halo buat di'ak ba ema seluk mak ita hetan difikuldade iha ita-nia moris duke halo aat ba ema seluk ka halo  buat ne'ebé la di'ak no halo buat ruma la fó benefisiu ba ema seluk mak ita hetan difikuldade valor moris la iha. hamutuk hodi halo buat ne'ebé di'ak ba malu, hadomi malu wainhira hamutuk, ita moris la to'o tima atus ida no rua iha mundu ho ida ne'e uza moris ne'e halo di'ak ba ema seluk hodi nu'une loron ikus ema hateten ka konta ita-nia di'ak. iha musika Timor oan balun hateten nu'une:
(...) nu'udar moris ita ema ida-idak tuir nia dalan Balun moris hetan riku no balun moris hetan kiak maibe ne'e la lori sei rai hotu iha rai nia leten ita-nia loron to'o sei latan iha rai nia okos, (...) ne'eduni sei moris ne'e fó dame ba malu bainhira mate hotu ona, ( Musika husi Matebian Chico Maulohi).
Moris ne'e ida-idak la'o tuir nia koredor maibe buat ne'ebé importante mak halo di'ak ba malu, riku mak ita iha ajuda balun ba maluk kiak sira, fó la'os tanba buka oin hodi ema hotu koñese, fó la'os tanba obrigatoriu maibe fó tanba senti umanidade iha fuan. riku mak ita iha wainhira mate sei la lori, kiak mak ita hasoru mate la lori hotu-hotu tantu riku no kiak iha kuak modelu hanesan, hotu-hotu latan no dodok iha rai-nia okos, ho ida ne'e sei moris ne'e buat ne'ebé ita iha ajuda ba maluk ne'ebé presiza hodi nu'une dame iha ita hanesan mós dame iha rai ida ne'e ka mundu.
Tanba ne'e sei moris ne'e hadomi malu iha hahalok ne'ebé di'ak iha mundu, hatudu buat ne'ebé di'ak ba ema seluk, ajuda malu iha tempu di'ak no tempu susar, Hadomi ita-nia aktividade ne'ebé iha, keta konta ka sura tuir sa mak ita halo ona ba ema seluk.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar