Selasa, 22 Oktober 2019

Formasaun ho tema Rezolusaun Konflitu






Formasaun dala uluk iha Polo Universitariu Universidade Nasional Timor Lorosa'e ( UNTL ) Munisipiu Ermera (Gleno) ho tema Rezolusaun Konflitu

Formadó Dr. Armando Amaral

Konteudu:
- Lia mak Loke
- Definisaun Konflitu
- Tipu Konflitu
- Kauza hosi Konflitu
- Identifika kronolojia Konflitu
- Estratejia Rezolve Konflitu
- Sentimentu ba Konflitu
- Konsiderasaun Finais

Lia mak Loke
Formasaun ba dala uluk ka formasan iha loron primeiru iha polo Universitariu Ermera- Gleno ko'alia liu ba Resolusaun konflitu relevansia ba konflitu sira ne'ebé ema hasoru iha vida kontidiana. komflitu hanesan aktus sira ne'ebé mak akontese mai husi humanidade sira ne'ebé ho ideia, hanoin, interese lahanesan kona-ba objektu ka metas ne'ebé sai preoridade ba ema nia moris hodi hamosu desentendimentu husi individu ho individu, grupu ho grupu, individu ho grupu, grupu ho organizasaun, organizasaun ho organizasaun ho nu'une halo ema la konsiente hodi kria komflitu, husi ne'e mak ita hatene katak aktus ne'ebé mosu tanba la iha ema mak moris sen konflitu. Naturalmente komflitu ne'e moris hamotuk ona ho ema hahú husi ema moris mai, komflitu moris ho ema dala ida, sé ema la iha komflitu mós la iha. tuir cesaltino nia haktuir katak sé sosidade atu ba oin la bele hamosu komflitu.

Definisaun Konflitu
Ema hotu-hotu nia koñesimentu jeral ba konseitu konflitu mak guerra ( funu), Desentendimentu, falta harmonia, Kontradisaun ideia, kontradisaun Pensamentu, interese, nst...
iha disionariu Tetún Ofisiál konflitu katak laran-hirus ne'ebé mosu entre ema na'in rua ka grupu.
konseitu hirak ne'e mai ho nia sentidu rasik hodi esplika ba esensia husi konflitu ne'e rasik. ne'e mak koñesimentu jeral kona-ba konseitu konflitu no defini mós tuir disionariu dalen Tetun nian.

Tipu Konflitu
Universalmente diversidade tipu konflitu ne'ebé eziste maibe iha ne'e sita de'it konflitu ne'ebé ita hasoru iha vida kontidiana mak hanesan:
1.konflitu intrapesoál
2.konflitu individu ho individu seluk
3.konflitu individu ho grupu
4.konflitu grupu ho organizasaun
5.konflitu globál/ universal

1.Konflitu intrapesoál, konflitu ne'ebé individu  hasoru iha nia moris, realmente kada  ema ida-idak iha difikuldade no problema oioin tanba ita ser umanu ida ne'ebé inperfeitu. buat ne'ebé iha iha hodi hamosu konflitu iha individu mak Forsa, Frakeza, Ameasa, Oportunidade, buat hirak ne'e ita la kompletu mak halo ita mosu konflitu individu iha vida kontidiana.
2. Konflitu entre individu ho individu, dala barak mosu tanba iha ideia, interese, sentimentu no pensamentru entre individu ho individu seluk. presiza resolve ho integridade signifika honestu entre ideia, hanoin, sentimentu, asaun, normas, nst...ne'ebé tulun hodi fó solusaun.
3.Konflitu Individu ho grupu, dala barak konflitu ne'e mosu entre individu ida hasoru ema barak ka grupu, solusaun atu rezolve alternativu barak maibe tenki analiza ba vantajen no desvantajen husi konflitu ne'ebé iha.
4.Konflitu Grupu ho organizasaun, konglitu ne'e dala barak mosu fó impaktu negativu ba ema barak ne'ebé fora hosi konflitu ne'ebé iha, konflitu ne'e mosu entre ema barak ne'ebé inestruturadu  hasoru organizasaun ne'ebé estruturadu.
5.Konflitu Universal ka Global, konflitu ne'ebé mosu ema hotu-hotu sente nia impaktu, difikuldade, husi konflitu ne'e.ezemplu guerra mundial, impase politika iha pais ida, nst...

Kauza hosi konflitu
Universalmente kauza hosi konflitu ne'ebé mak iha liu hosi diferentes :
1.Metas ( Goals )
2.Valor ( Values )
3.Hanoin, Ideia ( Cognition )
4.Sentimentu ( Affect )
5.Hahalok ( Behavior ), nst...
Buat hirak ne'e mak hun hosi konflitu ne'ebé akontese iha vida kontidiana.

Identifika Kronolojia Konflitu
Realmente ita atu identifika kronoliajia hosi konflitu ne'ebé mak eziste presiza liu hosi mahusuk hirak ne'ebé mak hanesan :
1. Konflitu kona-ba saida ?
2. Tanba sa akontese Konflitu ?
3. Konflitu akontese iha ne'ebé ?
4. Konflitu akontese hodi bainhira ?
5. sé mak envolve iha konflitu ?
6. Oinsá akontese konflitu ?
liu hosi mahusuk hirak ne'e mak lori ita hatene klean kona-ba konflitu ne'ebé akontese ka iha.

Estratejia Rezolve Konflitu
- Rezolve Mesak
-Liu husi ema seluk
- hatene meiu no teknika
- Normas Juridika
- Identifika Rekursus ne'ebé presiza
- Arbitrajen no Mediasaun, nst...

Sentimentu ba konflitu
= Husu deskulpa ba malu
= komprimisiu sei la halo iha Futuru
= Assina Akordu
= Normas
= Punisaun, nst...

Konsiderasaun Finais
Tanba ne'e Liu hosi formasaun ne'e lori ita hatene oinsá halo jestaun ba konflitu ne'ebé ita hasoru iha vida kontidiana, espesifikamente loke no aumenta ita-nia koñesimentu hodi resolve konflitu ne'ebé ita hasoru. liu husi formasaun ne'e orienta ita atu rezolve problema presiza analiza, uza koñesimentu no kapasidade ne'ebé iha hodi tetu dezafiu no solusaun ne'ebé iha, analiza vantajen no desvantajen hodi nu'une rezolve ho solusaun ne'ebé satisfaz entre individu ho individu seluk ba konglitu ne'ebé iha.
Tanba ne'e formasaun extra-kurikular parte  importante mós hodi hasae koñesimentu, abilidade, skil estudante sira nian.

Ermera - Glenu, Loron segunda 21/10/2019

Nb. kontinua edisaun pajina tuir mai.












Tidak ada komentar:

Posting Komentar